Hipotermian jest to stan, do którego dochodzi w sytuacji, gdy mechanizmy obronne naszego organizmu odpowiadające za termoregulację (regulacje temperatury w naszym organizmie) wyczerpują się. W skutek czego temperatura głęboka ciała spada poniżej 35⁰C.
Za podnoszenie temperatury odpowiedzialne są procesy takie jak: przemiana materii, dreszcze, wysiłek fizyczny. Straty temperatury przebiegają głównie poprzez parowanie, przewodzenie, promieniowanie i konwekcje. U zdrowego, dorosłego człowieka utrata temperatury w 85% przebiega przez skórę, 10% poprzez drogi oddechowe
Pierwsza pomoc w hipotermii
Do oceny stopnia głębokości takiego stanu wykorzystuję się skalę szwajcarską.
| Stopień | Temperatura ciała (⁰C) | Objawy |
| ☃️❄️➡️ HT 1 | 32-35 | Przytomny, pojawiają się drżenia mięśniowe |
| ☃️❄️➡️ HT 2 | 28-32 | Zaburzenia przytomności/świadomości, drżenia mięśniowe nie występują |
| ☃️❄️➡️ HT 3 | 24-28 | Utrata przytomności, zachowany oddech i krążenie |
| ☃️❄️➡️ HT 4 | <24 | Brak objawów życiowych |
Osoby poszkodowane mogą manifestować objawy z obu sąsiadujących ze sobą punktów z tabeli. Świadczyć to może o pogłębianiu się ich stanu a dla osoby udzielającej pomocy to znak, że stan poszkodowanego pogarsza się.
Objawy wychłodzenia (hipotermii)
Wychłodzenie to stan, w którym organizm traci więcej ciepła niż jest w stanie go wytworzyć, prowadząc do obniżenia temperatury ciała poniżej normy. Objawy wychłodzenia mogą wystąpić w różnym stopniu nasilenia:
- Dreszcze. Osoba wychładzająca się może doświadczać dreszczy, czyli mimowolnych drżących ruchów mięśni mających na celu wytworzenie dodatkowej ciepłoty.
- Zaczerwienienie skóry. Na początku wychłodzenia skóra może stać się zaczerwieniona, co jest reakcją organizmu na utratę ciepła.
- Zawroty głowy. Osoba może odczuwać zawroty głowy, słabość lub dezorientację, będące skutkiem wpływu niskiej temperatury na układ nerwowy.
- Zaburzenia mowy i koordynacji. W miarę postępowania wychłodzenia mogą pojawić się trudności w mowie, problem z utrzymaniem równowagi i koordynacji ruchowej.
- Osłabienie i zmęczenie. Wychłodzenie może prowadzić do osłabienia mięśni i ogólnego uczucia zmęczenia.
- Nudności i wymioty. Osoba może odczuwać nudności, a w czasem mogą wystąpić wymioty.
- Bladość skóry. Skóra może stawać się blada w wyniku zmniejszonego przepływu krwi.
- Przyspieszone bicie serca. Organizm może reagować na wychłodzenie poprzez przyspieszenie akcji serca w celu utrzymania podstawowych funkcji życiowych.
- Trudności w oddychaniu. W niektórych przypadkach wychłodzenie może prowadzić do trudności w oddychaniu.
W przypadku głębszego wychłodzenia, objawy te mogą ulec nasileniu, a stan ten może prowadzić do hipotermii, będącej poważnym zagrożeniem życia. Warto monitorować osoby narażone na działanie zimna, zwłaszcza w warunkach ekstremalnych, i natychmiast reagować na pojawiające się objawy wychłodzenia.
Czynniki zwiększające ryzyko wystąpienia wychłodzenia
Ryzyko wystąpienia wychłodzenia zwiększa się w sytuacjach, gdzie organizm traci ciepło szybciej, niż jest w stanie je wytworzyć. Oto kilka czynników, które mogą zwiększać to ryzyko:
Niska temperatura otoczenia
Ekstremalnie niskie temperatury atmosferyczne, zwłaszcza w połączeniu z wiatrem, mogą przyspieszyć utratę ciepła z organizmu.
Mokre ubranie
Deszcz, śnieg lub inne warunki pogodowe prowadzące do zmoczenia ubrania mogą znacznie zwiększyć ryzyko wychłodzenia.
Wiatr
Silny wiatr sprawia, że temperatura odczuwalna jest niższa, co zwiększa ryzyko wychłodzenia.
Niewłaściwa odzież
Brak odpowiedniej odzieży ochronnej, zwłaszcza w warunkach zimowych, może zwiększyć narażenie na wychłodzenie.
Niskie temperatury wewnątrz pomieszczeń
Brak ogrzewania lub niska temperatura wewnątrz pomieszczeń, zwłaszcza w przypadku starszych osób, może prowadzić do wychłodzenia.
Mokre lub zimne podłoże
Kontakt z zimnym lub mokrym podłożem, na przykład siedzenie na wilgotnej powierzchni, może zwiększyć ryzyko wychłodzenia.
Złe odżywianie i odwodnienie
Brak odpowiedniego pożywienia i nawodnienie mogą osłabić organizm, utrudniając mu generowanie ciepła.
Wiek i stan zdrowia
Starsze osoby, niemowlęta i osoby z pewnymi stanami zdrowotnymi, takimi jak choroby serca czy cukrzyca, mogą być bardziej podatne na wychłodzenie.
Aktywność fizyczna na zewnątrz
Intensywna aktywność fizyczna na zewnątrz w zimnych warunkach może zwiększać ryzyko wychłodzenia.
Spożycie alkoholu i substancji psychoaktywnych
Alkohol i niektóre substancje mogą wpływać na zdolność organizmu do regulowania temperatury, co zwiększa ryzyko wychłodzenia.
W przypadku osób narażonych na te czynniki, ważne jest zachowanie ostrożności i podejmowanie działań mających na celu ochronę przed wychłodzeniem, zwłaszcza w warunkach ekstremalnych.
Czy musi być mróz, by doszło do hipotermii?
Nie, hipotermia nie wymaga koniecznie występowania mróz. Hipotermia to stan, w którym temperatura ciała spada poniżej poziomu uznawanego za normę (ok. 37°C lub 98.6°F). Chociaż ekstremalnie niskie temperatury mogą zwiększać ryzyko hipotermii, to jednak zjawisko to może wystąpić również w warunkach umiarkowanych, szczególnie jeśli organizm traci ciepło szybciej, niż jest w stanie je wytworzyć.
Im szybciej zostanie udzielona pierwsza pomoc w hipotermii, tym większe są szanse na przeżycie, oraz na zminimalizowanie ewentualnych powikłań.
Pierwsza pomoc w hipotermii
Przy sprzyjających warunkach pierwsza pomoc w hipotermii może być bardzo skuteczna w ratowaniu poszkodowanego. Wraz z obniżaniem się temperatury zmniejsza się metabolizm komórkowy. W przypadku wystąpienia nagłego zatrzymania krążenia, szanse na uratowanie wydają się większe.
Negatywne zmiany neurologiczne pojawiają się później i wolniej, a to bardzo istotne w okresie po resuscytacyjnym. Niestety nie daje to gwarancji sukcesu i najlepiej by się nigdy nie zdarzyło, ale szanse są zdecydowanie większe.
- Zadzwoń po pomoc medyczną. W przypadku podejrzenia hipotermii, natychmiast wezwij pomoc medyczną. To ważne, nawet jeśli ofiara wydaje się być w stanie umiarkowanym.
- Przenieś do ciepłego miejsca. Przenieś poszkodowanego do ciepłego i suchej przestrzeni. Unikaj wiatru, deszczu i zimna.
- Zdejmij mokre ubrania. Usuń mokre ubrania i zastąp je suchymi. Wilgotne ubrania przyspieszają utratę ciepła.
- Oferuj ciepłe napoje: Daj poszkodowanemu ciepłe napoje, takie jak gorąca herbata lub ciepła woda. Unikaj alkoholu i kofeiny, ponieważ mogą one zwiększyć utratę ciepła.
- Przyłóż do ciała coś ciepłego. Stosuj ciepło na obszarach z dużą ilością naczyń krwionośnych, takich jak klatka piersiowa, szyja i pachy. Może to być butelka z ciepłą wodą, kubek gorącej herbaty, gorące kompresy, termofor.
- Ochrona głowy: Ciepło szybko uchodzi z organizmu przez głowę. Można temu zapobiec poprzez założenie czapki lub kaptura.
- Nie masuj obszarów zmarzniętyc. Nie masuj obszarów zmarzniętych, ponieważ może to prowadzić do uszkodzenia tkanek. Delikatnie ociepl miejsca poprzez przykładanie ciepłych przedmiotów.
- Użyj ciała do ogrzania: Jeśli jest to konieczne, połóż się obok poszkodowanego i wykorzystaj ciepło swojego ciała.
- Monitoruj oddychanie: Bacznie obserwuj oddychanie poszkodowanego. W przypadku zatrzymania oddechu przystąp do resuscytacji krążeniowo-oddechowej (RKO).
- Nie podawaj alkoholu: Unikaj podawania alkoholu poszkodowanemu. Pomimo powszechnej opinii, alkohol nie pomaga w ogrzewaniu ciała i może prowadzić do dalszej utraty ciepła.
Pierwsza pomoc w hipotermii – HT1
Pierwsza pomoc w hipotermii wymaga:
- zabezpieczenia poszkodowanego przed dalszą utrata ciepła,
- zdjęcia mokrej odzieży i zapewnienie suchego ubrania,
- okrycia poszkodowanego ciepłymi kocami i śpiworami,
- ruch i wysiłek fizyczny i ciepłe napoje.
Warto użyć folii NRC, ale pamiętać należy, że ona tylko zatrzymuje uciekające ciepło, a nie wytwarza! Staramy się ochronić przed szkodliwymi czynnikami atmosferycznymi (wiatrem, deszczem, śniegiem) i powoli ogrzewamy.
Pierwsza pomoc w hipotermii – HT2 i HT3
Ogrzewamy stopniowo, szybkie ogrzewanie może pogorszyć stan poszkodowanego. Ogrzewamy więc plecy, głowę, szyję – możemy wykorzystać ciepłe butelki z wodą i ułożyć przy dużych naczyniach żylnych czy tętniczych.
Unikamy gwałtownych działań. Można pomyśleć w ten sposób: skoro hipotermia wymaga czasu i nie jest to gwałtowny proces, tak samo ogrzewanie ciała powinno być stopniowe.
Warto zastanowić się nad tym, czy takiego poszkodowanego przenosić w inne miejsce. Zasadą pierwszej pomocy jest przenoszenie wg. potrzeby. Jeżeli ta nastąpiła, trzeba to zrobić. Warto też pomyśleć o tym, by izolować poszkodowanego od czynników zewnętrznych i pomieszczenie lub inne miejsce może temu sprzyjać.
Poruszanie poszkodowanego może jednak doprowadzić do zaburzeń rytmu serca i NZK, więc trzeba rozważyć korzyści płynące z zmiany miejsca oczekiwania na pomoc.
Ocena funkcji życiowych przy hipotermii
Warto przedłużyć ocenę funkcji życiowych do jednej minuty. Oddech, bo ten wykorzystujemy w pierwszej pomocy w hipotermii, sprawdzamy przez jedną 60 sekund upewniają się, że go nie ma. Istnieje wysokie prawdopodobieństwo, że oddech ten jest obecny, ale z powodu niskiej temperatury i niskiego zapotrzebowania jego wartość jest znacznie niższa. Ocena przeprowadzona przez 10 sekund może okazać się wówczas błędną.
Jeżeli uznamy, że poszkodowany nie oddycha, należy podjąć resuscytację krążeniowo oddechową. Defibrylator AED wykorzystujemy tylko przez pierwsze 3 wyładowania, a następnie odraczamy dalsze defibrylacje, póki człowiek nie uzyska temperatury powyżej 30 stopni. Wówczas można defibrylator użyć ponownie.
Pamiętaj, że hipotermia to sytuacja życiowo niebezpieczna, a pierwsza pomoc powinna być udzielana do przybycia profesjonalnej pomocy medycznej.
